Blog

Egipt to prawdziwa skarbnica starożytnych cudów architektury i sztuki. Wśród wielu niezwykłych zabytków tej fascynującej cywilizacji, świątynie Abu Simbel zajmują szczególne miejsce. To, że dziś możemy je podziwiać, zawdzięczamy nie tylko starożytnym budowniczym, ale również współczesnym inżynierom. W latach 60. XX wieku światowa społeczność połączyła siły w bezprecedensowej akcji ratunkowej, by ocalić te bezcenne zabytki przed zalaniem wodami Nilu. Czy wiesz, że gdyby nie ta międzynarodowa mobilizacja, jeden z najwspanialszych przykładów starożytnej architektury sakralnej spoczywałby dziś na dnie Jeziora Nasera – jednego z największych sztucznych jezior na świecie?

W tym artykule przeczytasz o:

• Czym jest Abu Simbel? Gdzie się znajduje?
• Abu Simbel – historia. Kiedy i jak powstały świątynie Abu Simbel?
• Wielka Świątynia Ramzesa II
• Mała Świątynia Nefertari
• Kiedy odkryto świątynie w Abu Simbel?
• Przeniesienie świątyni Abu Simbel. Jak tego dokonano?
• Abu Simbel – ciekawostki
• Dlaczego warto zobaczyć to miejsce na własne oczy?
• Abu Simbel i inne zabytki Egiptu zobaczysz z Rainbow!

Czym jest Abu Simbel? Gdzie się znajduje?

Abu Simbel to kompleks dwóch monumentalnych świątyń wykutych w skale, położony w południowym Egipcie, w Nubii, nad zachodnim brzegiem Jeziora Nasera. Znajduje się około 290 kilometrów na południe od Asuanu. To jeden z najwspanialszych i najbardziej rozpoznawalnych zabytków starożytnego Egiptu oraz jeden z najbardziej spektakularnych przykładów starożytnej architektury sakralnej na świecie.

Abu Simbel – historia. Kiedy i jak powstały świątynie Abu Simbel?

Monumentalny kompleks świątynny Abu Simbel został zbudowany w XIII wieku p.n.e. podczas panowania faraona Ramzesa II. Budowa trwała około 20 lat (1264-1244 p.n.e.), a jej efektem były dwie imponujące świątynie: Wielka Świątynia Ramzesa II oraz mniejsza Świątynia Nefertari. Obie zostały wykute w litej skale jako symbol potęgi i boskości faraona.

Lokalizacja świątyń nie była dziełem przypadku. Ramzes II, znany ze swojej megalomanii i zamiłowania do monumentalnych budowli, strategicznie wybrał miejsce na granicy z Nubią. Świątynie miały być jasnym przekazem potęgi Egiptu dla podróżujących kupców i potencjalnych najeźdźców. Władca pragnął stworzyć kompleks, który przewyższałby wszystko, co do tej pory powstało.

Wybór miejsca miał również znaczenie praktyczne – okoliczne skały oferowały doskonały materiał do wykucia świątyń. Sam proces budowy był niezwykle skomplikowany i wymagał zaangażowania setek wykwalifikowanych rzemieślników. Prace prowadzono etapami: najpierw wykuwano fasadę w skale, następnie drążono kolejne pomieszczenia, by na końcu pokryć je płaskorzeźbami i malowidłami.

Świątynie pełniły też kluczową rolę religijną. Były manifestacją boskości faraona i jego związków z najważniejszymi bóstwami egipskiego panteonu. Kompleks został zaprojektowany jako miejsce kultu nie tylko za życia Ramzesa II, ale również po jego śmierci, o czym świadczy precyzyjne astronomiczne zorientowanie budowli.

Wielka Świątynia Ramzesa II

Świątynia Ramzesa została stworzona ku czci bogu Ptah i bogom słońca Amonowi-Re i Re-Horachte. Przy wejściu ustawione są cztery potężne posągi Ramzesa II o wysokości 20 metrów każdy. Pomiędzy stopami tych monumentalnych rzeźb zobaczyć można posągi członków rodziny cesarza: matki Tuji, żony Nefertari oraz jego dzieci. Wewnątrz znajduje się szereg komnat i sal, których ściany pokryte są płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z życia faraona, w tym słynną bitwę pod Kadesz.

Najbardziej niezwykłym elementem świątyni jest jej orientacja i wynikające z niej zjawisko – dwa razy w roku, 22 lutego i 22 października, promienie wschodzącego słońca, które wpadają do wnętrza świątyni przez wejście, oświetlają wizerunki Ramzesa oraz boga Amona-Ra i Re-Horachte, czyli bogów wschodzącego słońca. Posąg boga Patcha, czyli boga zachodzącego słońca pozostaje w cieniu. To zjawisko wypełnione symboliką i pokazujące znaczenie władcy jest świetnym przykładem tego, jak zaawansowaną cywilizacją był starożytny Egipt.

Mała Świątynia Nefertari

Świątynia Nefertari poświęcona jest bogini Hathor oraz samej Nefertari. Na fasadzie zobaczyć można się sześć 10-metrowych posągów: dwa Nefertari i cztery Ramzesa II. Niezwykłe jest to, że wszystkie posągi są tej samej wielkości, co świadczy o wielkim szacunku faraona do żony. Jest to pierwszy przypadek w historii Egiptu, gdy świątynię poświęcono królowej, stawiając ją na równi z faraonem.

Wnętrze świątyni zachwyca precyzją wykonania i bogactwem dekoracji. Sala hypostylowa z sześcioma kolumnami ozdobionymi głowicami w kształcie głowy Hathor stanowi centrum budowli. Ściany pokryte są płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z życia królewskiej pary oraz rytuały religijne. Szczególnie poruszające są sceny ukazujące Nefertari składającą ofiary boginiom. W sanktuarium znajduje się posąg bogini Hathor w postaci świętej krowy, wyłaniającej się ze skały. Precyzja wykonania detali architektonicznych i dekoracyjnych świadczy o wysokim kunszcie egipskich rzemieślników.

Kiedy odkryto świątynie w Abu Simbel?

Świątynie w Abu Simbel zostały odkryte dopiero w 1813 r., a w 1817 r. odkopano je z piasku, ukazując ich potęgę. Paradoksalnie, to właśnie piasek, który przez stulecia zasypywał świątynie, przyczynił się do ich doskonałego zachowania. Działając jako naturalny konserwant, chronił reliefy i malowidła przed wpływem warunków atmosferycznych. Dzięki temu dziś możemy podziwiać kolory i szczegóły dekoracji niemal w takim stanie, w jakim były w momencie powstania świątyń. Piasek zabezpieczył również konstrukcję przed erozją i innymi czynnikami degradującymi, co znacząco ułatwiło późniejsze prace konserwatorskie.

Przeniesienie świątyni Abu Simbel. Jak tego dokonano?

Budowa Tamy Asuańskiej była gigantycznym projektem, który miał zabezpieczyć Egipt przed powodziami i zapewnić stałe źródło energii elektrycznej. W wyniku jej powstania utworzono Jezioro Nasera – jeden z największych sztucznych zbiorników wodnych na świecie, o długości ponad 550 kilometrów i szerokości dochodzącej do 35 kilometrów. Realizacja tego ambitnego przedsięwzięcia niosła jednak ze sobą poważne zagrożenie dla bezcennych zabytków – świątynie Abu Simbel miały zostać zatopione pod około 60 metrami wody.

W obliczu tego zagrożenia, w latach 60. XX wieku zorganizowano bezprecedensową międzynarodową akcję ratunkową pod egidą UNESCO. Projekt przeniesienia był pierwszą tego typu operacją w historii i wymagał wykorzystania najnowocześniejszych wówczas technologii oraz współpracy międzynarodowego zespołu ekspertów. Kompleks został precyzyjnie pocięty na 1036 bloków o wadze około 20-30 ton każdy i przeniesiony 65 metrów wyżej i 200 metrów dalej od pierwotnej lokalizacji. Podczas przenoszenia świątyń każdy blok został oznaczony specjalnym kodem, który zawierał informacje o jego dokładnym położeniu – użyto ponad 10 tys. różnych oznaczeń.

Operacja trwała cztery lata (1964-1968) i kosztowała około 40 milionów dolarów. Każdy blok został starannie oznaczony, udokumentowany i zabezpieczony przed uszkodzeniem podczas transportu. Następnie bloki zostały ponownie złożone w nowej lokalizacji z zachowaniem oryginalnego układu i orientacji astronomicznej świątyń. Precyzja wykonania tej operacji była tak duża, że nawet dziś można obserwować to samo zjawisko astronomiczne, gdy promienie słońca wpadają do sanktuarium świątyni. Jest to powszechnie uznawane za jedno z największych osiągnięć inżynieryjnych XX wieku i doskonały przykład międzynarodowej współpracy. W akcji ratowania świątyń wzięło udział ponad 50 krajów, co czyni ją jedną z największych akcji ratowania zabytków w historii.

Abu Simbel – ciekawostki

Fascynujący kompleks świątynny Abu Simbel skrywa wiele tajemnic i niezwykłych historii. Najwięcej ciekawostek znają z pewnością lokalni przewodnicy, którzy chętnie dzielą się nimi z turystami spędzającymi wakacje w Egipcie. Oto kilka bardziej popularnych, lecz wciąż fascynujących, informacji o Abu Simbel.

• Pochodzenie nazwy Abu Simbel: Nazwa miejsca wywodzi się od lokalnego chłopca o imieniu Abu Simbel, który w XIX wieku wskazał europejskim podróżnikom drogę do zasypanych świątyń.
• Polski wkład: W międzynarodowej akcji ratunkowej brał udział także Polak – profesor Kazimierz Michałowski, wybitny archeolog, który pomógł zachować to dziedzictwo dla przyszłych pokoleń.
• Zaginione posągi: Pierwotnie przed świątynią stało więcej posągów Ramzesa II, jednak niektóre z nich zostały zniszczone jeszcze w starożytności przez trzęsienia ziemi.
• Sekret wielkości posągów: Wysokość kolosalnych posągów Ramzesa II nie jest przypadkowa – każdy z nich mierzy dokładnie 66 stóp egipskich, co miało znaczenie symboliczne w starożytnym Egipcie.
• Ukryte inskrypcje: Na stopach posągów Ramzesa II odkryto inskrypcje pozostawione przez starożytnych pielgrzymów i podróżników, niektóre datowane na ponad 2000 lat temu.
• Symbolika liczb: W świątyni występuje wiele powtarzających się liczb symbolicznych – np. liczba kolumn w wielkiej sali odpowiada liczbie dni potrzebnych starożytnym Egipcjanom do przygotowania ciała do mumifikacji.
• Współczesne odkrycia: Podczas przenoszenia świątyń w latach 60. XX wieku odkryto wcześniej nieznane komory i korytarze, które były ukryte przez tysiące lat.
• Tajemnicze graffiti: Na ścianach świątyń odnaleziono starożytne graffiti w różnych językach, w tym greckim i fenickim, co świadczy o popularności tego miejsca już w starożytności.
• Akustyka świątyni: Architekci świątyni zaprojektowali ją w taki sposób, że w sanktuarium powstaje szczególny efekt akustyczny – szept może być słyszany w całym pomieszczeniu.

Dlaczego warto zobaczyć to miejsce na własne oczy?

Kompleks Świątyń Abu Simbel to jeden z najważniejszych zabytków w Egipcie i z pewnością największa atrakcja prowincji Asuan. To miejsce fascynuje z wielu powodów, a oto kilka argumentów za tym, by zobaczyć je na żywo.

Po pierwsze, monumentalna skala budowli robi niesamowite wrażenie – żadne zdjęcia nie oddają w pełni potęgi 20-metrowych posągów faraona. Dopiero stojąc przed nimi, można zrozumieć, jak ogromny mogły mieć wpływ na postrzeganie panowania Ramzesa II.

Po drugie, precyzja wykonania płaskorzeźb i zachowane kolory pozwalają przenieść się w czasie o ponad 3000 lat. Niezwykłe jest również zjawisko astronomiczne – dwa razy w roku można obserwować, jak promienie słońca oświetlają jedne posągi we wnętrzu świątyni, podczas gdy drugie rozmyślnie wciąż skrywają się w cieniu. W połączeniu ze znajomością symboliki danych statui jest to prawdziwie metafizyczne doświadczenie.

Wreszcie, sama historia przeniesienia świątyń w latach 60. XX wieku staje się prawdziwie imponująca, dopiero gdy człowiek na żywo doświadczy potęgi tego niezwykłego miejsca. Zresztą nawet widząc przed sobą kompleks Abu Simbel, trudno wyobrazić sobie, jak inżynierowie pokonali piaski pustyni i z taką dokładnością oraz zachowaniem struktury poszczególnych elementów odtworzyli świątynie w nowej, bezpiecznej lokalizacji.

Zwiedzanie Doliny Królów to jeden z obowiązkowych punktów programu podczas wycieczki do Egiptu. Tutejsze grobowce cieszą się równym zainteresowaniem turystów, co chociażby piramidy. Miejsce to, położone na zachodnim brzegu Nilu w Tebach Zachodnich, od wieków fascynuje swoim rozmachem, architekturą i bogactwem symboliki. To tutaj budowano monumentalne grobowce, które miały chronić ciała władców oraz zapewnić im dostatnie życie wieczne. Historia, która kryje się za budową Doliny Królów oraz jej niezwykłe znaczenie kulturowe czynią to miejsce jednym z najważniejszych zabytków Egiptu. Sprawdź, jakie niezwykłe tajemnice skrywa Dolina Królów w Egipcie, czytając poniższy artykuł!

W tym artykule przeczytasz o:

• Czym jest i czemu Dolina Królów zawdzięcza swoją nazwę?
  • Dolina Królowych
• Historia powstania Doliny Królów
  • Dlaczego Totmes I zrezygnował z budowy piramidy?
  • Jak wyglądała budowa pierwszych grobowców?
  • Zmiana tradycji i początek nowej epoki
• Kiedy odkryto Dolinę Królów?
  • Pierwsi odkrywcy
  • Przełomowe odkrycia Howarda Cartera
  • Tajemnice wciąż do odkrycia
• Grobowce w Dolinie Królów
  • Oznaczenia grobowców w Dolinie Królów
  • Grobowiec Tutanchamona (KV62) – skarb odkryty przez Howarda Cartera
  • Grobowiec Setiego I (KV17) – najdłuższy i najbardziej zdobiony
  • Grobowiec Ramzesa VI (KV9) – kosmiczna podróż w Dolinie Królów
• Dolina Królów – ciekawostki
• Dlaczego warto zobaczyć Dolinę Królów na własne oczy?
• Dolinę Królów i inne niezwykłe miejsca w Egipcie zobaczysz z Rainbow!

Czym jest i czemu Dolina Królów zawdzięcza swoją nazwę?

Dolina Królów, znana starożytnym Egipcjanom jako Ta-set-neferu, czyli „Miejsce Piękna”, to jeden z najważniejszych cmentarzy starożytnego Egiptu. Położona na zachodnim brzegu Nilu w pobliżu dzisiejszego Luksoru (starożytne Teby), Dolina Królów przez około 500 lat służyła jako nekropolia dla faraonów XVIII, XIX i XX dynastii.

Jej powstanie było wynikiem zmiany tradycji pogrzebowych – zamiast monumentalnych piramid, które z czasem stawały się łatwym celem rabusiów, faraonowie zaczęli budować ukryte grobowce w trudno dostępnych miejscach, takich jak skaliste wąwozy Teb Zachodnich. Jak łatwo się domyślić, nazwa „Dolina Królów” wywodzi się od jej przeznaczenia – to właśnie tutaj chowano władców Egiptu oraz ich najbliższych.

Dolina Królowych

Obok Doliny Królów znajduje się mniej znana, ale równie fascynująca Dolina Królowych, gdzie spoczywały żony faraonów oraz ich dzieci. Najbardziej znanym grobowcem w tej dolinie jest grób Nefertari, ukochanej żony Ramzesa II, który zachwyca wspaniałymi malowidłami ściennymi przedstawiającymi życie pośmiertne w świetle staroegipskich wierzeń.

Historia powstania Doliny Królów

Dolina Królów, która stała się jedną z najważniejszych nekropolii w historii starożytnego Egiptu, powstała w wyniku przełomowej decyzji faraona Totmesa I z XVIII dynastii. Zamiast monumentalnej piramidy, faraon zdecydował się na budowę swojego grobowca w ukrytym miejscu, w skalistych Tebach Zachodnich. Decyzja ta była podyktowana zarówno względami praktycznymi, jak i symbolicznymi, a jej skutki zmieniły sposób, w jaki władcy Egiptu przygotowywali się do życia po śmierci.

Dlaczego Totmes I zrezygnował z budowy piramidy?

Totmes I był świadomy, że piramidy, choć potężne i spektakularne, nie spełniały swojej podstawowej funkcji – ochrony grobowców przed grabieżą. Już w czasach jego panowania wiele starożytnych piramid zostało splądrowanych przez złodziei, co zmusiło faraonów do poszukiwania nowych sposobów zabezpieczenia swoich miejsc pochówku.

Dolina Królów, położona w niedostępnych górach na zachód od Nilu, była idealnym rozwiązaniem. Naturalna forma wznoszącej się nad nią góry Al-Kurn, przypominająca kształtem piramidę, miała symbolizować łączność faraona z bogiem słońca Ra. Dzięki temu faraon mógł kontynuować tradycję symboliki piramidy, jednocześnie zapewniając lepsze zabezpieczenie swojego grobu.

Jak wyglądała budowa pierwszych grobowców?

Totmes I zlecił budowę swojego grobowca w Dolinie Królów architektowi Ineniemu, jednemu z najwybitniejszych inżynierów swojego czasu. Ineni opisał w swoich inskrypcjach, że prace odbywały się w całkowitej tajemnicy, a wejście do grobowca zostało starannie zamaskowane. Wykorzystanie naturalnych formacji skalnych oraz systemu korytarzy i komór miało utrudnić rabusiom odnalezienie i splądrowanie grobu.

Budowa grobowca wymagała ogromnego zaangażowania rzemieślników, artystów i robotników. Prace odbywały się w ekstremalnych warunkach – upał, brak wody i surowość terenu sprawiały, że projekt był niezwykle wymagający. Mimo to grobowiec Totmesa I stał się wzorem dla kolejnych faraonów, którzy zaczęli naśladować jego innowacyjne podejście.

Zmiana tradycji i początek nowej epoki

Decyzja Totmesa I o budowie grobowca w Dolinie Królów zapoczątkowała nową epokę w egipskiej architekturze sakralnej. Zamiast monumentalnych piramid na równinach, faraonowie zaczęli stawiać na bardziej ukryte i zabezpieczone grobowce, co wymagało całkowitej zmiany podejścia do ich projektowania i budowy.

Wraz z powstaniem Doliny Królów zmieniła się również rola kapłanów i urzędników odpowiedzialnych za pochówek faraona. Oprócz organizacji ceremonii pogrzebowych musieli oni zadbać o ukrycie miejsca pochówku oraz zabezpieczenie drogocennych darów. Dzięki temu tradycja faraońskich grobowców nie tylko przetrwała, ale zyskała nowe oblicze, które przetrwało przez kolejne stulecia.

Kiedy odkryto Dolinę Królów?

Dolina Królów, choć znana lokalnym mieszkańcom od stuleci, na nowo została odkryta dla świata zachodniego w XIX wieku. Jej ukryte w skalnych wąwozach grobowce przez długi czas pozostawały nietknięte, a wiele z nich przetrwało tylko dzięki sprytowi budowniczych, którzy umiejętnie maskowali wejścia i plany korytarzy. Jednak wraz z rozwojem archeologii w epoce nowożytnej rozpoczęła się era systematycznego badania tego niezwykłego miejsca.

Pierwsi odkrywcy

Pierwsze wzmianki o Dolinie Królów pojawiły się w zapiskach arabskich podróżników w średniowieczu, którzy zauważyli nietypowe ślady w okolicznych skałach. Miejsce to zaczęło budzić większe zainteresowanie w XVIII wieku, kiedy w Egipcie pojawili się pierwsi europejscy badacze i kolekcjonerzy starożytności.

W 1737 roku Richard Pococke, brytyjski duchowny i podróżnik, opisał Dolinę Królów (był to prawdopodobnie pierwszy raz, kiedy użyto wobec tego miejsca podobnej nazwy) w swojej książce „Opis Górnego Egiptu”. Jego relacje zwróciły uwagę na istnienie niezwykłych grobowców, ale wciąż nie zdecydowano się na prowadzenie systematycznych badań.

Przełom nastąpił w XIX wieku, kiedy Napoleon Bonaparte w trakcie swojej kampanii w Egipcie zorganizował pierwsze kompleksowe ekspedycje badawcze. W 1817 roku Giovanni Battista Belzoni, włoski inżynier i awanturnik, odkrył grobowiec Setiego I, który do dziś uważany jest za jeden z najpiękniejszych i najbardziej zdobionych w Dolinie Królów.

Przełomowe odkrycia Howarda Cartera

Najbardziej spektakularnym wydarzeniem w historii odkryć Doliny Królów było odnalezienie grobowca Tutanchamona w 1922 roku przez brytyjskiego archeologa Howarda Cartera. Był to jedyny niemal nienaruszony grobowiec faraona, który przetrwał do naszych czasów.

Carter, finansowany przez lorda Carnarvona, spędził wiele lat na systematycznym badaniu Doliny Królów. Jego odkrycie grobowca Tutanchamona było przypadkowe – podczas prac natrafiono na schody prowadzące do ukrytego wejścia. Gdy Carter wprowadził pierwsze światło do komory, miał powiedzieć słynne słowa: „Widzę wspaniałe rzeczy”. Znalazł tam bogactwa, które przeszły do historii jako jedne z największych skarbów starożytnego Egiptu, w tym słynną złotą maskę Tutanchamona.

Tajemnice wciąż do odkrycia

Pomimo dekad intensywnych badań, Dolina Królów nadal skrywa tajemnice. W 2006 roku odkryto nowy grobowiec oznaczony jako KV63 – pierwsze takie znalezisko od czasu odkrycia grobowca Tutanchamona. Choć okazał się pusty, jego struktura dostarczyła cennych informacji o rytuałach pogrzebowych.

Współczesne technologie, takie jak skanowanie laserowe i badania georadarowe, pozwalają archeologom odkrywać wcześniej niewidoczne komory i korytarze. Jednym z najbardziej ekscytujących projektów jest próba zlokalizowania grobowca królowej Nefertiti, który według niektórych teorii może znajdować się w Dolinie Królów, być może w pobliżu grobowca Tutanchamona.

W 2015 roku brytyjski egiptolog dr Nicholas Reeves zasugerował, że za ścianami grobowca Tutanchamona mogą znajdować się ukryte komory, w których spoczywa Nefertiti. Jednakże przeprowadzone badania radarowe nie potwierdziły istnienia takich pomieszczeń. Podobnie w 2020 roku, kiedy włoski archeolog Francesco Porcelli przeprowadził kolejne badania georadarowe w Dolinie Królów, które również nie wykazały obecności ukrytych komór w pobliżu grobowca Tutanchamona.

Grobowce w Dolinie Królów

W Dolinie Królów chowano faraonów przez około 500 lat, obejmujących XVIII, XIX i XX dynastię Nowego Państwa (ok. 1539–1077 p.n.e.). Liczba faraonów tych dynastii wynosiła około 60–70 władców. Teoretycznie tyle właśnie grobowców mogło powstać, gdyby każdy faraon miał swoje miejsce pochówku w tej dolinie.

Jednak w praktyce liczba znanych grobowców wynosi 63, ponieważ:

1. Nie wszyscy faraonowie byli pochowani w Dolinie Królów – część mogła zostać pochowana w innych miejscach, np. Dolinie Królowych czy w pobliżu rodzinnych miast.
2. Niektóre grobowce były używane wielokrotnie – zdarzało się, że grobowce późniejszych władców wykorzystywały istniejące struktury, czasami przerabiając je na potrzeby nowego pochówku.
3. Niektóre grobowce należą do członków rodzin królewskich i wysokich rangą urzędników – nie wszystkie należą wyłącznie do faraonów.

Archeolodzy podejrzewają, że mogą istnieć jeszcze nieodkryte grobowce, ponieważ techniki lokalizacyjne rozwijają się i co jakiś czas odkrywane są nowe struktury. Szacuje się, że Dolina Królów mogła pomieścić więcej grobowców, niż obecnie znamy, choć dokładna liczba pozostaje niepewna.

Spośród znajdujących się tu miejsc spoczynku, wejść można tylko do wybranych grobowców. Dostępnych dla zwiedzających jest ich aż 15. Są to m.in. grobowce: Tutanchamona, Setiego, Ramzesa I i Ramzesa V.

Oznaczenia grobowców w Dolinie Królów

Każdy z grobowców w Dolinie Królów poza nazwą adekwatną do faraona, któremu został poświęcony, ma również oznaczenia archeologiczne – KV. Jest to skrót od angielskiego terminu Kings’ Valley (Dolina Królów). System numeracji stosowany jest przez archeologów do identyfikowania i katalogowania poszczególnych grobowców w tej nekropolii. Każdy odkryty grobowiec w Dolinie Królów otrzymuje numer porządkowy, który odzwierciedla kolejność jego odkrycia. Na przykład:

• KV1 to grobowiec Ramzesa VII – pierwszy grobowiec odkryty w Dolinie Królów.
• KV62 to grobowiec Tutanchamona – 62. odkryty grobowiec w Dolinie Królów.

KV jest używane wyłącznie w odniesieniu do Doliny Królów. W przypadku innych nekropolii, takich jak np. Dolina Królowych, stosuje się oznaczenie QV (Queens’ Valley). System pomaga archeologom, historykom i turystom łatwo identyfikować grobowce i przypisywać je do konkretnych faraonów, członków rodzin królewskich lub wysokich rangą urzędników. Dzięki temu oznaczeniu unikamy mylenia nazwisk faraonów czy podobnych nazw grobowców.

Grobowiec Tutanchamona (KV62) – skarb odkryty przez Howarda Cartera

Grobowiec Tutanchamona to jeden z najbardziej znanych na świecie, choć w porównaniu z innymi grobowcami w Dolinie Królów jest stosunkowo mały i skromny. Jego odkrycie w 1922 roku przez Howarda Cartera było prawdziwą sensacją – okazało się, że grobowiec niemal w całości uniknął rabunku, co pozwoliło archeologom na dokładne zbadanie rytuałów pogrzebowych starożytnych Egipcjan.

Grobowiec składa się z korytarza wejściowego, komory grobowej oraz pomieszczeń na dary grobowe. W przeciwieństwie do bardziej skomplikowanych konstrukcji KV62 ma prosty układ, co wskazuje na szybkie ukończenie budowy.

Ściany komory grobowej zdobią sceny przedstawiające Tutanchamona w otoczeniu bóstw, takich jak Ozyrys i Hathor. W przeciwieństwie do bardziej ozdobnych grobowców, malowidła w KV62 charakteryzują się prostymi liniami i stosunkowo ograniczoną paletą kolorów, głównie żółci, czerwieni, czerni i niebieskiego. Ta oszczędność wizualna nie oznacza jednak braku znaczenia – każdy szczegół został zaplanowany z myślą o wzmocnieniu przekazu. Prostota malowideł mogła być po prostu wynikiem pośpiechu przy ich tworzeniu, ponieważ faraon zmarł niespodziewanie w młodym wieku, co ograniczyło czas na przygotowanie grobowca.

Z grobowca pochodzi słynna złota maska faraona, liczne sarkofagi oraz bogato zdobione meble, broń i biżuteria. Eksponaty te można dziś podziwiać w Muzeum Egipskim w Kairze. Choć większość artefaktów została przeniesiona, w grobowcu nadal znajduje się oryginalny sarkofag Tutanchamona, co czyni go obowiązkowym punktem dla odwiedzających.

Grobowiec Setiego I (KV17) – najdłuższy i najbardziej zdobiony

Grobowiec Setiego I, jednego z najpotężniejszych władców XIX dynastii, jest najdłuższym i jednym z najbardziej spektakularnych grobowców w Dolinie Królów. Znany jako KV17 został odkryty w 1817 roku przez włoskiego podróżnika i archeologa Giovanniego Battistę Belzoniego. Jego długość wynosi aż 137 metrów, co czyni go jednym z największych i najbardziej rozbudowanych kompleksów grobowych w Egipcie.

Grobowiec składa się z kilku korytarzy, licznych komnat i głównej komory grobowej, która była pierwotnie przykryta sklepieniem. Struktura grobowca odzwierciedla starożytną egipską kosmologię i koncepcję zaświatów. Poszczególne sekcje symbolizują różne etapy podróży faraona przez świat umarłych, aż do ostatecznego połączenia z Ozyrysem – bogiem zmartwychwstania.

• Wejście – prowadzi do długiego, pochyłego korytarza, który symbolizuje początek drogi do zaświatów. Korytarz jest ozdobiony inskrypcjami i scenami z „Księgi Umarłych”.
• Sala kolumnowa – znajduje się w centralnej części grobowca. Jej zdobienia nawiązują do wierzeń związanych z Ozyrysem i kultem słońca. Kolumny ozdobiono wizerunkami Setiego I w towarzystwie bóstw, takich jak Hathor i Horus.
• Komora grobowa – kulminacyjny punkt grobowca, gdzie pierwotnie znajdował się sarkofag Setiego I. Pomieszczenie to było bogato zdobione reliefami przedstawiającymi „Księgę Bram” – rytualny tekst opisujący przejście duszy przez 12 bram zaświatów.
• Sanktuaria i komory dodatkowe – grobowiec zawiera liczne mniejsze pomieszczenia, które pełniły funkcję skarbnic lub przechowalni darów grobowych. W tych komorach umieszczano przedmioty potrzebne faraonowi w życiu pozagrobowym.

Seti I był znany ze swojego zamiłowania do sztuki i precyzji, co odzwierciedlają niezwykle bogate dekoracje jego grobowca. Ściany, sufity i kolumny pokryte są reliefami oraz malowidłami wykonanymi z wyjątkową dokładnością. Odwzorowano na nich sceny z Księgi Umarłych, Księgi Bram i Księgi Jaskiń. Zdobienia te przedstawiają podróż duszy faraona przez zaświaty, pełne symboli związanych z wiecznym życiem. Ponadto w niektórych komorach sufit ozdobiono gwiazdami i konstelacjami, co symbolizuje nieboskłon i boski wymiar podróży faraona. Jest to jedno z najstarszych znanych przedstawień egipskiej kosmologii. Niestety, grobowiec Setiego I ucierpiał z powodu wilgoci i erozji, co spowodowało zniszczenie części dekoracji.

Jednym z najbardziej imponujących artefaktów znalezionych w grobowcu był alabastrowy sarkofag Setiego I, który dziś znajduje się w Sir John Soane’s Museum w Londynie. Sarkofag jest pokryty inskrypcjami z „Księgi Bram” i „Księgi Umarłych”.

Grobowiec Ramzesa VI (KV9) – kosmiczna podróż w Dolinie Królów

Grobowiec Ramzesa VI, znany jako KV9, to jeden z najbardziej imponujących i symbolicznych grobowców w Dolinie Królów. Przejęty od Ramzesa V i rozbudowany przez jego następcę, grobowiec stał się majestatycznym miejscem wiecznego spoczynku Ramzesa VI, faraona XX dynastii. Znany jest z niezwykłych malowideł kosmologicznych i dobrze zachowanego wnętrza.

KV9 wyróżnia się prostym, liniowym układem, który ułatwiał jego szybkie ukończenie. Cała konstrukcja mierzy około 114 metrów długości, co czyni ją jedną z bardziej przestronnych w Dolinie Królów. Grobowiec składa się z kilku charakterystycznych elementów:

1. Długi korytarz wejściowy – prowadzący w głąb skały, ozdobiony inskrypcjami i scenami z „Księgi Bram” oraz „Księgi Umarłych”. Korytarz symbolizuje przejście faraona przez kolejne etapy zaświatów.
2. Komory pośrednie – służące jako miejsca przechowywania darów grobowych i wyposażenia potrzebnego faraonowi w życiu pozagrobowym.
3. Komora grobowa – najbardziej reprezentacyjna część grobowca. Sklepienie tej komory zdobi wyjątkowe przedstawienie kosmicznej podróży słońca, a ściany pokrywają sceny z „Księgi Ziemi” i „Księgi Niebios”.
4. Sarkofag – choć obecnie pusty, pierwotnie znajdował się w centralnej części komory. Sarkofag Ramzesa VI był wykonany z różowego granitu i ozdobiony inskrypcjami ochronnymi.

Najbardziej spektakularnym elementem grobowca Ramzesa VI jest sklepienie komory grobowej, na którym przedstawiono boginię Nut, rozciągniętą wzdłuż nieboskłonu. Nut symbolizuje niebo i codzienną podróż słońca, które przechodzi przez jej ciało. Malowidło pokazuje zarówno wschód, jak i zachód słońca, a także cykliczne odrodzenie, które faraon miał przeżyć w zaświatach. W komorze grobowej pojawiają się także unikalne sceny z „Księgi Ziemi” i „Księgi Niebios”. Pierwsza z nich ilustruje ziemskie aspekty życia pozagrobowego, w tym ochronę ciała faraona, a druga przedstawia gwiazdy, planety i nieboskłon, podkreślając boską naturę Ramzesa VI i jego połączenie z kosmicznym porządkiem.

Grobowiec Ramzesa VI jest jednym z najlepiej zachowanych w Dolinie Królów. Dzięki suchym warunkom wnętrza malowidła i inskrypcje przetrwały tysiące lat w doskonałym stanie. Niestety, w czasach starożytnych grobowiec był jednak celem rabusiów, co doprowadziło do utraty wielu darów grobowych i zniszczenia sarkofagu.

Dolina Królów – ciekawostki

Dolina Królów jest jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc podczas wakacji w Egipcie. Miejsce to zachwyca swoim ogromem i niezwykłą budową. Z zewnątrz to niepozorna kotlina pełna kamieni, lecz pod jej powierzchnią kryją się liczne tunele, rozległe korytarze, wydrążone w skale schody oraz niesamowite malowidła ścienne. To jednak nie wszystko! Oto kilka niezwykłych ciekawostek na temat tego miejsca.

• Pierwszy system ochrony grobowców. Już w czasach starożytnych Egipcjanie byli świadomi zagrożeń związanych z grabieżą grobowców. W Dolinie Królów istniały specjalne straże, które patrolowały teren i pilnowały wejść do grobowców. Jednak mimo tych działań, większość z nich została splądrowana w czasach starożytnych, często przez samych pracowników odpowiedzialnych za ich budowę.
• Tajemnicze znaki na ścianach. W wielu grobowcach odnaleziono inskrypcje, które mogły być znakami wskazującymi kierunek dla budowniczych. Zawierały one proste hasła, takie jak „na południe” lub „do izby faraona”. Są to jedne z najstarszych przykładów komunikacji wewnętrznej na placach budowy w starożytnym Egipcie.
• Nieukończone grobowce. Kilka grobowców w Dolinie Królów zostało porzuconych w trakcie budowy z różnych powodów, takich jak nagła śmierć faraona lub zmiana polityczna. Niektóre z tych grobowców miały zaledwie wydrążone korytarze i brakowało im dekoracji, co pozwala archeologom lepiej zrozumieć proces ich tworzenia.
• Ukryte wejścia. Aby utrudnić dostęp rabusiom, wejścia do niektórych grobowców były ukrywane za zasypanymi korytarzami, a czasem maskowane fałszywymi ścianami. Grobowiec Tutanchamona jest jednym z przykładów, gdzie ukryte wejście zostało przypadkowo odkryte podczas prac archeologicznych w 1922 roku.
• Pierwsze graffiti w historii turystyki. Na ścianach niektórych grobowców w Dolinie Królów odkryto inskrypcje i rysunki pozostawione przez starożytnych odwiedzających, którzy podróżowali tam już w czasach grecko-rzymskich. Te „pierwsze graffiti” zawierają imiona, daty i komentarze, takie jak „Byłem tutaj” lub „Podziwiam wspaniałość faraonów”. Świadczą one o tym, że Dolina Królów była atrakcją turystyczną już ponad 2000 lat temu!

Dlaczego warto zobaczyć Dolinę Królów na własne oczy?

Na terenie Doliny Królów można zobaczyć wiele imponujących świadectw niezwykłości kultury i sztuki starożytnego Egiptu. Malowidła na ścianach grobowców i ich sklepieniach, które przedstawiają bóstwa i mitologiczne wydarzenia, bogato zdobione sarkofagi wypełnione licznymi hieroglifami, tajemnicze korytarze i mnóstwo cennych przedmiotów w stanie nienaruszonym – to jednak tylko wisienka na torcie powodów, dla których warto zdecydować się na zwiedzanie Doliny Królów.

Kluczowym wydaje się samo położenie grobowców. Oddalone, nieprzystępne miejsce w skalistych Tebach Zachodnich zostało starannie wybrane przez starożytnych Egipcjan, aby zapewnić faraonom bezpieczeństwo ich wiecznego spoczynku. Naturalne ukształtowanie terenu, w tym góra Al-Kurn, przypominająca kształtem piramidę, robi naprawdę niesamowite wrażenie i pozwala wczuć się w mistyczny klimat dawnych wierzeń. By jednak w pełni doświadczyć atmosfery Doliny Królów, nie wystarczy popatrzeć na – nawet najwyższej jakości – zdjęcia. Trzeba też poczuć żar palącego słońca na skórze i pył pustyni w płucach.

Świątynia grobowa Hatszepsut w Deir el-Bahari to jeden z najbardziej imponujących zabytków starożytnego Egiptu. Ta monumentalna budowla, wtopiona w majestatyczne klify, opowiada fascynującą historię jednej z najpotężniejszych kobiet w dziejach starożytnego świata. To nie tylko miejsce pochówku wielkiej władczyni, jednej z pierwszych kobiet-faraonów, ale również świadectwo jej niezwykłej osobowości i ambicji politycznych, które pozwoliły jej rządzić przez ponad dwie dekady.

W tym artykule przeczytasz o:

• Świątynia grobowa, a nie grobowiec Hatszepsut. Dlaczego to ważne?
• Historia powstania. Kiedy i dlaczego powstała świątynia Hatszepsut?
• Kiedy odkryto świątynię grobową Hatszepsut?
• Zwiedzanie świątyni Hatszepsut – na co zwrócić uwagę?
  • Architektura budowli
  • Wnętrze świątyni Hatszepsut
• Świątynia Hatszepsut – ciekawostki
• Dlaczego świątynię Hatszepsut trzeba zobaczyć na żywo?
• Świątynię grobową Hatszepsut w Deir el-Bahari i inne atrakcje Egiptu zobaczysz z Rainbow!

Świątynia grobowa, a nie grobowiec Hatszepsut. Dlaczego to ważne?

W przypadku Hatszepsut musimy rozróżnić dwa kluczowe miejsca związane z jej wiecznym spoczynkiem – świątynię grobową w Deir el-Bahari oraz jej właściwy grobowiec oznaczony jako KV20 w Dolinie Królów.

Świątynia tarasowa w Deir el-Bahari, choć często nazywana „grobowcem Hatszepsut”, była w rzeczywistości miejscem kultu zmarłej królowej-faraona. To tutaj odbywały się ceremonie religijne, składano ofiary i czczono jej pamięć. Budowla ta pełniła funkcję reprezentacyjną i była dostępna dla kapłanów oraz dostojników państwowych długo po śmierci władczyni.

Natomiast prawdziwy grobowiec Hatszepsut, czyli miejsce, gdzie złożono jej mumię i wyposażenie grobowe, znajduje się w Dolinie Królów. To właśnie tam, w grobowcu KV20, archeolodzy odkryli sarkofag królowej oraz pozostałości jej mumii. Ten układ – oddzielenie świątyni grobowej od właściwego miejsca pochówku – był typowym rozwiązaniem w okresie Nowego Państwa. Faraonowie świadomie rozdzielali te funkcje, aby lepiej chronić swoje mumie i kosztowności przed rabusiami. Podczas gdy świątynia w Deir el-Bahari miała olśniewać i manifestować potęgę władczyni, ukryty w skałach Doliny Królów grobowiec KV20 miał przede wszystkim chronić jej doczesne szczątki i zapewnić spokój w życiu pozagrobowym.

Historia powstania. Kiedy i dlaczego powstała świątynia Hatszepsut?

Świątynia grobowa Hatszepsut została wzniesiona w XV wieku p.n.e., podczas XVIII dynastii, w okresie nazywanym Nowym Państwem. Budowa rozpoczęła się około 1480 roku p.n.e., kiedy Hatszepsut oficjalnie przejęła władzę jako faraon, porzucając tradycyjną rolę królowej-regentki sprawującej rządy w imieniu małoletniego następcy tronu, Totmesa III.

Deir el-Bahari, gdzie zlokalizowano świątynię, to miejsce o szczególnym znaczeniu. Klify otaczające dolinę symbolizują górę pierwotną, z której według egipskiej mitologii wyłonił się świat. Świątynia została zaprojektowana przez Senenmuta, zaufanego doradcę Hatszepsut, który harmonijnie wkomponował budowlę w krajobraz. Budowa trwała 15 lat i wymagała mobilizacji ogromnych zasobów oraz tysięcy wykwalifikowanych rzemieślników. Wykorzystano najlepsze materiały dostępne w tamtym czasie, w tym wapień z pobliskich kamieniołomów oraz granit sprowadzany specjalnie z Asuanu.

Kiedy odkryto świątynię grobową Hatszepsut?

Historia odkrycia świątyni Hatszepsut jest równie fascynująca co sama budowla. Choć miejsce to nigdy nie zostało całkowicie zapomniane, przez wieki pozostawało zasypane piaskiem pustyni, który paradoksalnie przyczynił się do zachowania wielu elementów dekoracyjnych. Pierwsze systematyczne prace archeologiczne rozpoczęły się w XIX wieku, kiedy to europejscy badacze zaczęli interesować się starożytnymi zabytkami Egiptu.

Przełomowym momentem były wykopaliska prowadzone przez Édouarda Naville’a z ramienia Egypt Exploration Fund w latach 1894-1896. Jego zespół odsłonił znaczną część kompleksu świątynnego i przeprowadził pierwsze prace dokumentacyjne. Jednak prawdziwe zrozumienie znaczenia tego miejsca przyszło dopiero w XX wieku, wraz z pracami polsko-egipskiej misji archeologicznej pod kierownictwem Kazimierza Michałowskiego.

Podczas wykopalisk odkryto nie tylko architektoniczne elementy świątyni, ale również tysiące fragmentów reliefów i posągów, które zostały celowo zniszczone po śmierci Hatszepsut. To właśnie te znaleziska pozwoliły archeologom zrekonstruować dramatyczną historię próby wymazania pamięci o wielkiej władczyni przez jej następcę, Totmesa III. Warto wiedzieć, że podjęta przez niego próba damnatio memoriae Hatszepsut była częściowo motywowana politycznie, ponieważ Totmes III dążył do wzmocnienia swojej legitymizacji jako faraona po długim współrządzeniu z Hatszepsut.

Zwiedzanie świątyni Hatszepsut – na co zwrócić uwagę?

Zwiedzanie Świątyni Hatszepsut wymaga szczególnej uwagi i znajomości kontekstu historycznego. Każdy element kompleksu został starannie zaplanowany, by opowiedzieć historię boskiego pochodzenia Hatszepsut i jej prawa do tronu faraonów.

Budowla składa się z trzech tarasów połączonych ceremonialnymi rampami, które prowadzą zwiedzających przez kolejne poziomy świętej przestrzeni.

• Pierwszy taras: Znajdują się tu pozostałości świętych gajów – jeden poświęcony był Ozyrysowi, drugi Amonowi. Archeologom udało się odnaleźć ślady drzew i system nawadniający, który umożliwiał utrzymanie roślinności w tak nieprzyjaznym środowisku. To miejsce symbolizuje początek drogi ku boskości.
• Drugi taras: Drugi taras kryje fascynującą opowieść o boskiej wyprawie do krainy Punt, przedstawioną w formie barwnych reliefów. Na tym poziomie, po południowej stronie, znajduje się również świątynia Hathor, która była boginią miłości, muzyki, tańca, macierzyństwa oraz opiekunką zmarłych. W nekropolii tebańskiej często łączono ją z kultem przejścia do zaświatów. Najbardziej charakterystycznym elementem estetycznym kaplicy Hathor są kolumny zakończone głowicami w kształcie twarzy bogini Hathor z rogami krowy i dyskiem słonecznym. Warto wiedzieć, że na drugim poziomie, w północnej części, znajduje się jeszcze kaplica Anubisa – boga życia pozagrobowego, opiekuna mumifikacji.
• Trzeci taras: najwyższy taras prowadzi do sanktuarium Amona-Ra, centrum kultowego całego kompleksu. To tutaj odbywały się najważniejsze ceremonie religijne, a sama Hatszepsut spotykała się symbolicznie z bóstwem. Warto zwrócić uwagę na zachowane fragmenty polichromii oraz wyrzeźbione sceny rytualne, które dają wyobrażenie o pierwotnej kolorystyce świątyni. Poza tym na trzecim tarasie Świątyni Hatszepsut znajdują się dwie znaczące kolumnady, które zdobią elewację budowli i pełnią funkcję narracyjną: Kolumnada Narodzin oraz Kolumnada Punt. Pierwsza przedstawia sceny boskiego narodzenia Hatszepsut. Reliefy ukazują jej matkę, królową Ahmes, zapłodnioną przez boga Amona-Re. Uzupełnione są scenami przedstawiającymi bogów opiekujących się młodą Hatszepsut. Kolumnada Punkt z kolei dokumentuje wyprawę do krainy Punt, zorganizowaną za panowania Hatszepsut, a która była jej wielkim sukcesem.

Architektura budowli

Architektura świątyni grobowej Hatszepsut stanowi wyjątkowy przykład harmonijnego połączenia budowli z naturalnym krajobrazem. Trzy poziomy tarasów, każdy wsparty na kolumnadzie, zostały precyzyjnie wkomponowane w zbocze klifu, tworząc wrażenie, jakby świątynia wyrastała wprost ze skały. Koncepcja ta wyprzedziła swoją epokę o tysiące lat.

Każdy element konstrukcji został starannie przemyślany pod względem symbolicznym i praktycznym. Kolumnady portyków, wykonane z wapienia, tworzą rytmiczną kompozycję światła i cienia, która zmienia się w ciągu dnia wraz z wędrówką słońca. Rampy łączące poszczególne tarasy nie tylko ułatwiały komunikację, ale również symbolizowały drogę prowadzącą ku niebu, podkreślając boski status władczyni.

Architekt świątyni zastosował szereg innowacyjnych rozwiązań konstrukcyjnych. System odprowadzania wody deszczowej, ukryty w grubości murów, chronił budowlę przed skutkami sporadycznych, ale gwałtownych opadów. Precyzyjne obliczenia pozwoliły na takie rozmieszczenie elementów nośnych, by świątynia zachowała stabilność mimo swojej skali.

Wnętrze świątyni Hatszepsut

Wnętrze świątyni Hatszepsut to prawdziwa skarbnica sztuki starożytnego Egiptu. Każda sala i kaplica została bogato ozdobiona reliefami i malowidłami, które nie tylko zachwycają, ale również przekazują złożone treści religijne i polityczne. Szczególną uwagę zwracają sceny z życia królowej, przedstawiające ją w tradycyjnych pozach faraona, co było rewolucyjnym podejściem w ówczesnej ikonografii.

Sanktuarium Amona-Ra, będące sercem kompleksu, zachwyca proporcjami i precyzją wykonania. Ściany pokrywają sceny rytualne, ukazujące Hatszepsut składającą ofiary bóstwom. W kaplicy Hathor można podziwiać unikalne kolumny z głowicami w kształcie twarzy bogini, które należą do jednych z najpiękniejszych przykładów rzeźby architektonicznej starożytnego Egiptu.

Świątynia Hatszepsut – ciekawostki

Świątynia Hatszepsut kryje wiele fascynujących tajemnic i niezwykłych historii, które zachwycają zarówno naukowców, jak i turystów odwiedzających to wyjątkowe miejsce. Oto kilka najbardziej intrygujących faktów o tej niezwykłej budowli:

• Astronomiczne znaczenie świątyni. Oś kompleksu została precyzyjnie zorientowana względem wschodu słońca podczas przesilenia zimowego. W tym szczególnym dniu promienie słoneczne przenikają przez wszystkie pomieszczenia świątyni, docierając do najświętszego sanktuarium.
• Próba wymazania z historii. Po śmierci Hatszepsut jej następca, Totmes III, podjął systematyczne działania mające na celu usunięcie wszelkich śladów jej panowania. Wiele reliefów i posągów zostało celowo zniszczonych, a jej imię wymazano z królewskich list. Paradoksalnie, te próby damnatio memoriae pomogły archeologom lepiej zrozumieć polityczne napięcia epoki.
• Kolorowa przeszłość. Pierwotnie ściany świątyni były pokryte jaskrawymi barwami – czerwienią, błękitem, złotem i zielenią. Zachowane fragmenty polichromii pozwalają wyobrazić sobie, jak imponująco musiała wyglądać świątynia w czasach świetności.
• Ukryte krypty. Pod świątynią archeolodzy odkryli system tajemnych krypt, w których znaleziono rytualne przedmioty i dary wotywne. Wśród znalezisk były między innymi modele łodzi wykonane z drewna cedrowego oraz niewielkie figurki przedstawiające Hatszepsut jako sfinksa, łączące jej postać z boskimi atrybutami.
• Unikalne świadectwo krainy Punt. Reliefy na środkowym tarasie Świątyni Hatszepsut są jednym z nielicznych materialnych dowodów na istnienie mitycznej krainy Punt, opisywanej w starożytnych tekstach jako „Królestwo Boga”. Przedstawienia mieszkańców Punt, ich chat na palach oraz bogactw, takich jak mirra czy egzotyczne zwierzęta, dostarczają wyjątkowych informacji o kontaktach handlowych i kulturze tej tajemniczej krainy.

Dlaczego świątynię Hatszepsut trzeba zobaczyć na żywo?

Żadne zdjęcia ani opisy nie oddadzą w pełni majestatu świątyni Hatszepsut. To jedno z tych miejsc, które trzeba zobaczyć na własne oczy, by zrozumieć potęgę egipskiej cywilizacji w czasach starożytnych. Lokalizacja świątyni dostarcza niezapomnianych wrażeń estetycznych. Kontrast między surowym pustynnym krajobrazem a precyzyjnie wykonaną architekturą uwydatnia się w chwili, gdy obserwujący może swobodnie rozglądać się wokół siebie. Szczególnie imponujące, wręcz nierealne, wydaje się utrzymywanie w tym miejscu w przeszłości wspomnianych wcześniej świętych gajów. By jednak w pełni poczuć tę nierealność, trzeba doświadczyć na skórze palącego egipskiego słońca i spojrzeć na rozciągające się po horyzont hałdy piachu.

„Marsa Alam” w języku arabskim oznacza „Port Alam”. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od plemienia Ababda, którego członkowie od wieków zamieszkują te tereny. To właśnie oni jako pierwsi wykorzystywali naturalne zatoki tego wybrzeża jako schronienie dla swoich łodzi rybackich. Dzisiaj Marsa Alam to jeden z najmłodszych kurortów Egiptu, który w ostatnich latach zyskuje na popularności wśród turystów poszukujących spokojniejszej alternatywy dla zatłoczonych miejscowości północnego wybrzeża Morza Czerwonego. Położony na południowym wschodzie kraju przyciąga przede wszystkim miłośników nurkowania i snorkelingu, którzy znajdują tu jedne z najpiękniejszych raf koralowych Egiptu.

Co poza odkrywaniem podwodnego świata można robić w tym regionie Egiptu? Sprawdź nasze propozycje najciekawszych atrakcji w Marsa Alam i jego najbliższych okolicach.

W tym artykule przeczytasz o:

• Z czego słynie Marsa Alam?
• Marsa Alam – atrakcje. Co warto zobaczyć w tej części Egiptu?
  • Marsa Alam – atrakcje miasta
  • Port Ghalib
  • El Quseir
  • Kopalnie Kleopatry (Mons Smaragdus)
• Zachwycające atrakcje przyrodnicze Marsa Alam
  • Rafa koralowa Elphinstone Reef
  • „Dom Delfinów” – rafy koralowe Shaab Samadai oraz Satayah
  • Ogród koralowy Marsa Mubarak
  • Laguna Gebel el Rosas
  • Park Narodowy Wadi El Gemal
  • Mangrowce w Qulaan
• Najciekawsze plaże Marsa Alam
• Wybrzeże Morza Czerwonego, Marsa Alam i inne rejony Egiptu zobaczysz z Rainbow!

Z czego słynie Marsa Alam?

Region ten, choć stanowił ważny punkt na szlakach handlowych, przez wieki pozostawał nieco an uboczu świata ze względu na trudno dostępne, górzyste wybrzeże. To właśnie tej izolacji zawdzięcza swój unikalny charakter – podczas gdy północne kurorty rozwijały się w szybkim tempie, tutaj czas płynął wolniej. Dopiero w 2001 roku, wraz z otwarciem międzynarodowego lotniska, region zaczął się otwierać na świat. Ta „spóźniona” turystyka okazała się jednak błogosławieństwem – dzięki niej zachowały się tu jedne z ostatnich dziewiczych plaż Morza Czerwonego.

Marsa Alam wyróżnia się przede wszystkim naturalnymi walorami wybrzeża. To właśnie tutaj można znaleźć najlepiej zachowane rafy koralowe w Egipcie. Region słynie z możliwości obserwacji delfinów oraz nurkowania w towarzystwie żółwi morskich i diugoniów (znanych powszechnie bardziej jako krowy morskie).

Charakterystyczną cechą tego regionu jest również kontrast między morzem a pustynnym krajobrazem. Góry Pustyni Wschodniej schodzą tu niemal do samego brzegu, tworząc malownicze zatoki i laguny. Wzdłuż wybrzeża rozciągają się jedne z najpiękniejszych plaż Egiptu, które w przeciwieństwie do tych w Hurghadzie czy Sharm el-Sheikh, wciąż jeszcze mają swój naturalny charakter.

Marsa Alam – atrakcje. Co warto zobaczyć w tej części Egiptu?

Region Marsa Alam był kluczowym punktem na starożytnej „Drodze Bernikejskiej” – tajemniczym szlaku handlowym łączącym porty Morza Czerwonego z doliną Nilu. Tą trasą transportowano nie tylko złoto i szmaragdy z lokalnych kopalni, ale także egzotyczne towary z odległych krain: kość słoniową z Afryki Wschodniej, jedwab z Chin czy przyprawy z Indii. Dzięki zachowanym inskrypcjom w starożytnych stacjach postojowych ustalono, że podróż przez pustynię była ściśle zorganizowana – karawany poruszały się nocą, kierując się gwiazdami, a za dnia odpoczywały w specjalnie przygotowanych schronieniach nazywanych hydreuma.

Współcześnie region ujmuje różnorodnością krajobrazów i to nie tylko schodzącymi do samego morza górami, ale też np. wadi – suchymi dolinami rzecznymi, które w czasie rzadkich opadów deszczu wypełniają się wodą.

Marsa Alam – atrakcje miasta

Samo Marsa Alam to stosunkowo niewielka miejscowość, która dopiero od niedawna rozwija się jako ośrodek turystyczny. Zachowała ona wiele ze swojego pierwotnego charakteru rybackiej osady. To miejsce, gdzie można doświadczyć fascynującego zderzenia dwóch światów. Z jednej strony wciąż można tu spotkać członków plemienia Ababda, prowadzących swoje wielbłądy przez miasto, z drugiej – nowoczesne hotele.

Centrum miasta skupia się wokół głównej ulicy, przy której znajdują się podstawowe sklepy, kawiarnie i restauracje. Warto zwrócić uwagę na lokalny targ, gdzie wcześnie rano można obserwować, jak miejscowi rybacy wyładowują świeże połowy. Poza tym można tu zakupić tradycyjne wyroby rękodzielnicze, przyprawy oraz pamiątki. Centrum Marsa Alam to również dobre miejsce, by spróbować lokalnych specjałów w niewielkich rodzinnych restauracjach. Ciekawostką kulinarną jest np. „samak abu riash” (ryba z piórami), nazywana tak ze względu na charakterystyczne płetwy przypominające pióra.

W mieście znajduje się także meczet, który stanowi centrum życia religijnego lokalnej społeczności, chociaż sama jego architektura nie wyróżnia się jakoś szczególnie.

Port Ghalib

Port Ghalib to nowoczesna marina i kompleks turystyczny położony około 25 kilometrów na północ od centrum Marsa Alam. Jest to jeden z najbardziej luksusowych obiektów w regionie, zaprojektowany z myślą o wymagających turystach. Marina może pomieścić ponad 1000 jachtów i jest punktem startowym dla wielu rejsów nurkowych i wycieczek morskich.

Kompleks Port Ghalib został zbudowany w stylu nawiązującym do tradycyjnej architektury nubijskiej, z elementami nowoczesnego designu. Wzdłuż nabrzeża ciągnie się promenada z restauracjami, kawiarniami i sklepami.

Ciekawostką jest system monitoringu podwodnego życia zainstalowany w porcie. Specjalne kamery i czujniki badają stan okolicznych raf koralowych, a zebrane dane są wykorzystywane przez naukowców do ochrony morskiego ekosystemu. W porcie działa również centrum rehabilitacji żółwi morskich, gdzie ranne osobniki otrzymują pomoc przed powrotem na wolność.

El Quseir

El Quseir, położone około 80 km na północ od Marsa Alam, to historyczne miasto portowe z bogatą historią sięgającą czasów faraonów. W czasach ptolemejskich i rzymskich port znany był jako Leucos Limen (Biały Port) i służył do transportu towarów między doliną Nilu a Morzem Czerwonym. Miasto odegrało też istotną rolę w czasach islamskich jako kluczowy port obsługujący pielgrzymów w drodze do Mekki. Dzięki swojej lokalizacji stanowiło jeden z głównych punktów tranzytowych dla pielgrzymów z Egiptu oraz innych krajów Afryki Północnej i Środkowego Wschodu.

Centrum miasta zachowało wiele ze swojego historycznego charakteru. Stare miasto charakteryzuje się tradycyjną architekturą z okresu osmańskiego, z wąskimi uliczkami i domami zdobionymi maszrabiami – drewnianymi wykuszami. Spacerując jego uliczkami, można zobaczyć m.in. stare domy z koralowca. Najważniejszym zabytkiem jest twierdza osmańska z XVI wieku, która została odrestaurowana i obecnie mieści małe muzeum. Warto również odwiedzić stary port.

Kopalnie Kleopatry (Mons Smaragdus)

Około 50 km od Marsa Alam znajdują się starożytne kopalnie szmaragdów, znane jako Kopalnie Kleopatry lub Góra Szmaragdów (Mons Smaragdus). To jedyne znane starożytne kopalnie szmaragdów w Egipcie, a ich historia sięga czasów starożytnych faraonów, około 1500 roku p.n.e., kiedy szmaragdy były wydobywane jako symbol bogactwa i władzy. Wydobywane tu kamienie szlachetne były cenione w całym świecie antycznym i trafiały między innymi na dwór Kleopatry VII, ostatniej królowej ptolemejskiego Egiptu. Warto szmaragdy uważano za symbol wieczności i odrodzenia, co czyniło je szczególnie cenionymi w kulturze egipskiej.

Kompleks kopalniany składa się z systemu sztolni wykutych w skałach oraz pozostałości starożytnej osady górniczej, gdzie mieszkali pracownicy. Zachowały się także ruiny świątyni poświęconej Serapisowi i Izydzie oraz posterunków wojskowych, które chroniły ten cenny teren. Na ścianach niektórych korytarzy można wciąż dostrzec ślady starożytnych narzędzi górniczych.

Mimo że kopalnie nie są obecnie udostępnione do regularnego zwiedzania, można dotrzeć do pozostałości osady górniczej w ramach zorganizowanych wycieczek jeepami.

Zachwycające atrakcje przyrodnicze Marsa Alam

Region Marsa Alam oferuje jedne z najlepiej zachowanych ekosystemów morskich w Egip. Tutejsze rafy koralowe zachowały się w doskonałym stanie. Dodatkowo unikalna lokalizacja na granicy pustyni i morza stwarza warunki do obserwacji różnorodnych gatunków zwierząt i roślin. Marsa Alam jest również idealnym miejscem na obserwowanie gwiazd dzięki minimalnemu zanieczyszczeniu światłem.

Rafa koralowa Elphinstone Reef

Elphinstone Reef to jedna z najbardziej znanych raf w regionie, położona około 12 kilometrów od brzegu. Ta podwodna formacja wznosi się z głębokości ponad 100 metrów i charakteryzuje się pionowymi ścianami porośniętymi koralowcami. Jest to miejsce, gdzie można spotkać różne gatunki rekinów, w tym żarłacze białopłetwe i młoty.

Rafa słynie również z bogatych ogrodów koralowych na płytszych wodach, gdzie można obserwować ławice barwnych ryb, mureny i żółwie morskie. Ze względu na położenie na otwartym morzu i silne prądy, nurkowanie tutaj zalecane jest dla bardziej doświadczonych nurków.

„Dom Delfinów” – rafy koralowe Shaab Samadai oraz Satayah

Shaab Samadai, znana również jako „Dolphin House”, to jedna z najbardziej unikalnych formacji rafowych w regionie. Jest to też naturalne siedlisko delfinów długoszczękich. Rafa ma kształt podkowy i tworzy lagunę, gdzie delfiny odpoczywają w ciągu dnia. Rafa jest ściśle chroniona i dostęp turystów jest ograniczony przez władze lokalne.

Satayah to kolejna rafa znana z obecności delfinów. W przeciwieństwie do Shaab Samadai jest mniej uczęszczana przez turystów, co stwarza lepsze warunki do obserwacji tych zwierząt. Obie lokalizacje są dostępne poprzez zorganizowane wycieczki łodzią. Ze względu na aspekt ekologiczny i zasady z tym związane, przed ewentualną wycieczką w te miejsca, warto rozeznać się w aktualnych zasadach.

Ogród koralowy Marsa Mubarak

Marsa Mubarak to zatoka znana z występowania diugoniów – rzadkich ssaków morskich żywiących się trawą morską. Jest to jedno z niewielu miejsc w Morzu Czerwonym, gdzie można spotkać te łagodne zwierzęta. Oprócz diugoniów można tu spotkać żółwie zielone i różne gatunki ryb rafowych. Zatoka charakteryzuje się też płytkimi rafami koralowymi i rozległymi łąkami trawy morskiej. To idealne miejsce do snorkelingu dla początkujących.

Laguna Gebel el Rosas

Gebel el Rosas to malownicza laguna otoczona przez pustynne wzgórza. Dzięki swojej lokalizacji w mniej uczęszczanej części Marsa Alam, Gebel el Rosas oferuje ciszę i spokój, które są trudne do znalezienia w bardziej popularnych kurortach. Jako miejsce do snorkelingu i nurkowania polecane jest szczególnie dla początkujących ze względu na spokojne wody i dobrą widoczność. W lagunie można obserwować różnorodne gatunki ryb rafowych, koralowce i czasem żółwie morskie. Miejsce to jest również popularne wśród nurków nocnych ze względu na obecność bioluminescencyjnych organizmów.

Położenie laguny sprawia, że jest to także doskonałe miejsce dla miłośników sportów wodnych, takich jak paddleboarding czy kajakarstwo. Obszar wokół laguny z kolei jest również interesujący ze względu na formacje skalne i możliwość obserwacji ptaków morskich.

Park Narodowy Wadi El Gemal

Park Narodowy Wadi El Gemal, którego nazwa oznacza „Dolinę Wielbłądów”, to jeden z najmłodszych parków narodowych Egiptu, ale jego historia sięga czasów starożytnych. To właśnie tędy przebiegał szlak handlowy łączący kopalnie szmaragdów z portami Morza Czerwonego. Do dziś można odnaleźć pozostałości starożytnych stacji postojowych, gdzie karawany zatrzymywały się na odpoczynek.

Park rozciąga się na powierzchni ponad 7000 km². Jego najbardziej fascynującym aspektem jest współistnienie trzech różnych światów: morskiego, pustynnego i górskiego. W górach można spotkać koziorożca nubijskiego, gatunek, który przetrwał tu od czasów starożytnego Egiptu i był czczony przez faraonów jako symbol siły i wytrwałości. Na terenie parku żyje też unikalna populacja gazeli dorkas, które przystosowały się do życia w skrajnie suchym klimacie – potrafią przetrwać bez wody nawet przez kilka tygodni, czerpiąc wilgoć z porannej rosy.

Na terenie parku znajduje się również starożytna osada górnicza Sikait, nazywana „Szmaragdowym Miastem”. Archeolodzy odkryli tu nie tylko pozostałości kopalni, ale także świątynie, domy mieszkalne i system irygacyjny, który pozwalał uprawiać rośliny w sercu pustyni. W jednej ze świątyń zachowały się inskrypcje opisujące ceremonie odprawiane przed rozpoczęciem wydobycia – górnicy prosili bogów o ochronę i pomyślne znaleziska.

Wadi El Gemal można odkrywać poprzez różnorodne szlaki piesze, ale też wycieczki jeepem.

Mangrowce w Qulaan

Qulaan to jeden z największych obszarów lasów namorzynowych na egipskim wybrzeżu Morza Czerwonego. Mangrowce odgrywają ważną rolę w ochronie wybrzeża oraz stanowią schronienie dla licznych gatunków ptaków i ryb. Obszar można zwiedzać kajakiem lub małą łodzią, przepływając przez naturalne kanały między drzewami.

Najciekawsze plaże Marsa Alam

Wybrzeże Marsa Alam słynie z dziewiczych plaż o białym piasku i z łatwym dostępem do raf koralowych – często nawet bezpośrednio z brzegu. Wśród wielu polecanych nadmorskich miejsc, szczególnie wyróżniają się:

• Marsa Abu Dabbab – jedna z najbardziej znanych plaż regionu, której arabska nazwa Marsa Abu Dabbab oznacza dosłownie „Port Ojca Szkatułki”. Nazwa ta wywodzi się podobno od niezwykłego odkrycia z lat 50. XX wieku – podczas budowy pierwszych obiektów turystycznych natrafiono tu na starożytny wrak statku ze skrzynią rzymskich monet. Dziś plaża znana jest również jako Khalij al-Salahif, czyli „Żółwia Zatoka” – płytkie wody z rozległymi łąkami trawy morskiej przyciągają żółwie zielone i rzadkie diugonie. Doskonałe miejsce do snorkelingu i nurkowania dla początkujących dzięki spokojnym wodom i piaszczystemu dnu.
• Al Nayzak – największą atrakcją tej położonej na południu zatoki są latające ryby, które wyskakują wysoko ponad powierzchnię wody. Plaża słynie również z doskonałych warunków do kitesurfingu – specyficzny układ okolicznych wzgórz tworzy stałe, łagodne wiatry idealne dla tego sportu.
• Sharm El Luli – nazywana „egipskimi Malediwami”, zachwyca charakterystycznym, półkolistym kształtem zatoki. Płytkie wody z koralowcami tworzą naturalne baseny, co czyni je doskonałym wyborem dla rodzin z dziećmi. Jako część obszaru chronionego, plaża zachowała swój dziewiczy charakter – nie znajdzie się tu typowej infrastruktury turystycznej, za to można cieszyć się nietkniętą przyrodą.

Marsa Alam – Skarb Egiptu Ukryty nad Morzem CzerwonymMarsa Alam – Odkryj Niezwykłe Atrakcje

Nazwa “Marsa Alam” w języku arabskim oznacza „Port Alam” i prawdopodobnie wywodzi się od plemienia Ababda, które od wieków zamieszkuje ten region. To właśnie oni pierwsi wykorzystywali naturalne zatoki tego wybrzeża jako schronienie dla swoich łodzi rybackich. Dziś Marsa Alam to jedno z najmłodszych, ale dynamicznie rozwijających się miejsc turystycznych Egiptu. Oferuje ono spokojniejszą alternatywę dla bardziej zatłoczonych kurortów północnego wybrzeża Morza Czerwonego, przyciągając miłośników nurkowania i snorkelingu swoimi spektakularnymi rafami koralowymi.

Co warto zobaczyć w tej okolicy? Oto lista najciekawszych atrakcji Marsa Alam i jej okolic.

Z czego słynie Marsa Alam?

Chociaż przez wieki stanowiło ważny punkt na starożytnych szlakach handlowych, Marsa Alam pozostało nieco na uboczu głównych szlaków turystycznych. Ta izolacja pozwoliła zachować regionowi swój dziewiczy charakter. Dopiero w 2001 roku, kiedy otwarto międzynarodowe lotnisko, Marsa Alam zaczęło otwierać się na świat, a jego spóźniony rozwój turystyczny okazał się błogosławieństwem – dzięki temu można tu nadal znaleźć jedne z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych plaż Morza Czerwonego.

Marsa Alam zachwyca przede wszystkim niezwykłym ekosystemem morskim. To tu znajdują się jedne z najlepiej zachowanych raf koralowych w Egipcie, a wśród lokalnych atrakcji znajduje się możliwość obserwacji delfinów, żółwi morskich oraz diugoniów, nazywanych również krowami morskimi.

Jedną z najbardziej charakterystycznych cech tego regionu jest kontrast między pustynnym krajobrazem a lazurowym morzem. Góry Wschodniej Pustyni schodzą niemal do samego brzegu, tworząc malownicze zatoki i laguny. W odróżnieniu od Hurghady czy Sharm el-Sheikh, plaże Marsa Alam zachowały swój naturalny urok.

Co warto zobaczyć w Marsa Alam?

Marsa Alam i jej okolice kryją wiele atrakcji historycznych i przyrodniczych. W starożytności region ten był częścią „Drogi Bernikejskiej” – ważnego szlaku handlowego łączącego porty Morza Czerwonego z doliną Nilu. Transportowano nim złoto, szmaragdy oraz egzotyczne towary z odległych części świata, takich jak jedwab z Chin czy przyprawy z Indii. Dzięki odkrytym inskrypcjom wiadomo, że podróż przez pustynię była dobrze zorganizowana – karawany poruszały się nocą, a za dnia odpoczywały w specjalnych stacjach postojowych.

Dziś Marsa Alam to miejsce o różnorodnym krajobrazie, które warto odkrywać. Oprócz spektakularnych plaż i raf koralowych, można tu zobaczyć także niezwykłe wadi – suche doliny rzeczne, które w porze deszczowej wypełniają się wodą.

Najciekawsze atrakcje w Marsa Alam i okolicach:

• Marsa Alam – atrakcje miejskie:
  • Centrum miasta – tradycyjna rybacka osada z lokalnym targiem
  • Meczet – centrum życia religijnego miejscowej społeczności
  • Port Ghalib – luksusowa marina z promenadą, restauracjami i sklepami
  • El Quseir – historyczne miasto portowe z zabytkami z okresu osmańskiego
  • Kopalnie Kleopatry (Mons Smaragdus) – starożytne kopalnie szmaragdów
• Naturalne atrakcje przyrodnicze:
  • Rafa Elphinstone Reef – jedno z najlepszych miejsc do nurkowania, słynące z występowania rekinów
  • „Dom Delfinów” – Shaab Samadai i Satayah – rafy, gdzie można obserwować delfiny w naturalnym środowisku
  • Marsa Mubarak – zatoka z unikalnym ekosystemem, gdzie można spotkać diugonie i żółwie morskie
  • Laguna Gebel el Rosas – spokojne miejsce do snorkelingu i kajakarstwa
  • Park Narodowy Wadi El Gemal – pustynna oaza z bogatą fauną i florą
  • Mangrowce w Qulaan – ekosystem chroniony przez park narodowy

Odkryj Marsa Alam i jego niesamowite uroki!

Marsa Alam to idealne miejsce dla podróżników szukających nie tylko relaksu na plaży, ale także przygody wśród naturalnych i historycznych skarbów Egiptu. Niezależnie od tego, czy jesteś miłośnikiem nurkowania, historii, czy po prostu chcesz odpocząć w otoczeniu dziewiczej przyrody – Marsa Alam ma wiele do zaoferowania!